Çocuk ve Çevre

/ Ağustos 23, 2021/ Blog Yazıları

Orman yangınlarının tamamen bitip bitmediğinden emin olmasak da sayısız ağaç, bitki ve canlının yok olduğunu biliyoruz. Bu acıyı yaşarken üstüne eklenen sel felaketi ise gündeme yeni kayıplar ekledi. Ülkemizin flora ve faunası, bir başka deyişle bitki ve hayvan türleri varlığımız, onulmaz yaralar aldı. Özet olarak, çevre konularına yeterince duyarlı olmamanın sonuçlarını yaşıyor, bu alandaki sorunlar konusundaki bilgisizlik, eğitimsizlik ve sorumsuzluğun cezasını çekiyoruz.

İnsanın içinde yaşadığı ve sürekli olarak yararlandığı tüm doğal varlıklarla sağlıklı bir ilişki sürdürebilmesi bireylerin eğitilmesiyle mümkündür.  Küçük bir çocukken başlaması gereken bir “Çevre Eğitimi” ile. Biliyoruz ki çocukların küçük yaşta edindikleri davranışlar ve alışkanlıklar, bugün ve gelecekte yetişkin bir birey olarak topluma katıldıklarında, çevre ve bu alanda yaşanabilecek sorunlar konusunda bilinçli davranışlarının da temelini oluşturur. Kısacası, çocuklar içinde bulundukları doğal çevreyi koruma bilgilerini önce aile içinde edinirler.

Doğal çevreyi koruma eyleminden önce çocuk, çevresini tanıma ve benimseme aşamalarından geçmelidir.  Etrafındaki canlı ve cansız doğal varlıkların kendi yaşamıyla bağlantılı olduğunu, kendisinin de bu ortamın bir parçası olduğunu anlaması gerekir. Böylece çocukta çevreyi benimseme ve çevreye ait olma duygusu gelişecektir.

Her alanda olduğu gibi, çocuk edebiyatı bu gelişime de destek olur. Kahramanı hayvan ya da bitki olan kitaplarda anlatılanlar ağaçların, çiçeklerin, börtü böceğin, büyük küçük tüm hayvanların da canlı olduğunu, insanlar gibi duyguları bulunduğunu göstererek çocuğun doğal çevre ile empati kurmasını sağlar. Bu duygudaşlık çocuğu, çevresindeki canlıların korunması gerektiği aşamasına getirir. Doğal çevreye karşı bir sorumluluk yükler.

Anne babaların bir görevi de çocuğa aile içindeyken, çevre eğitiminin önemli bir parçası olan bu sorumluluk duygusunu benimsetmektir.

İkinci aşama ise, okullarda verilecek eğitimdir. Okul yaşına gelen çocukların aileden edindikleri bilgiler okul döneminde alacakları çevre eğitimi ile pekiştirilir ve artar.

Bu eğitimin ana amacı, çocuğun çevreyle ilgili edindiği bilgiyi kullanabilme ve geliştirebilme gücünü kazandırabilmek, bu alanda her türlü yeniliğe ayak uydurabilecek, her yeni sorunu çözümleyebilecek duyarlı ve sorumlu bireyler yetiştirmek olmalıdır.

Çevre Eğitiminin  iki evresi vardır. İlk evre doğada bulunan her bitki ve hayvan türünün hayatımız için vazgeçilmez önemini, tükettiklerimizin doğadan elde edildiğini öğretmektir. Sonraki evre ise, bir gün bunların tamamen bitebileceklerini anlatarak çocuğa doğayı nasıl koruyabileceğini; kirletmeden ve tüketmeden nasıl yaşayabileceğimizi, nelere dikkat etmemiz gerektiğini göstermektir. Bir başka deyişle çevre sorunlarını tanıtmaktır.

Bu noktada çevre sorunlarından söz eden çocuk kitapları da devreye girer: Erozyon, hava kirliliği, kuraklık, iklim değişimi, gürültü, doğal afetler, atıklar gibi sorunları ele alan çocuk kitapları. Değişik ülkelerden ve bizden bu tür kitap örneklerini tanıtan “Çocuk Kitaplarında Çevre Sorunları” adlı ilk araştırma (Serpil Ural, 1981) yayınlandığından bugüne, çevre sorunlarından söz eden telif eserlerin ve çevirilerin sayısının çok artmış olması sevindiricidir. Buna karşın günümüzde üst üste yaşanan çevre sorunlarının aslında sorumluluk ve doğal çevreye bilinçli yaklaşımlarla önlenebilecek sorunlar olması da bir o kadar şaşırtıcı ve üzücüdür. İster istemez akla gelen, çevre sorunları konusunda yeterli bilgi sahibi olmadığımız ve bu alanda sorumlu davranmadığımızdır ki, bu da çevre eğitiminin eksikliği demektir. 

Çocuğunuzun kitaplarını gözden geçirin. Doğal çevreyi tanımasını sağlayan öyküleri, masalları bir tarafa ayırın. Onları ara ara yeniden çocuğunuzla paylaşın. O kadarla kalmayıp, birlikte park, piknik, deniz kıyısı vb yerlere giderek o kitapların söz ettiği ağaç, çiçek, kuş, böcek, balık her ne ise, onu doğal ortamında tanımasını sağlayın. Önemini, yararını anlatın, yok olmasına neden olabilecekleri ve bunu önlemenin yollarını öğretin. Çevre eğitimine yardımcı masal ve öykülerin yanı sıra çevre sorunlarını konu edinen çocuk ve gençlik kitaplarını da mutlaka çocuğunuzun kitaplığına ekleyin.

Unutmayın ki, bizim bilinçsiz ve sorumsuz davranışlarımızdan kurtulabilmiş çevre değerlerini korumayı, ancak sağlıklı bir çevre eğitimi alabilen kuşaklar önleyebilir.

Doğa ve çevre ile ilgili önerebileceğimiz kitaplar: