Çocuk Romanları

/ Kasım 16, 2021/ Blog Yazıları

İlk okuduğunuz romanı anımsıyor musunuz? Hayır, yetişkin olduğunuzda değil, çocukken okuduğunuz ilk romanı? “Çocuk roman okur mu?” demeyin sakın, roman çocuk edebiyatında da önemli yer tutan bir tür. Anımsayın.  Alis Harikalar Diyarında ya da Pinokyo, okuduğunuz ilk roman olabilir. Ya da Jules Verne’in Denizler Altında Yirmibin Fersah, Seksen Günde Devr-i Âlem, İki Yıl Okul Tatili, Ay’a Yolculuk…

Latince “Roma Dili” demek olan “Roman” sözcüğü,  çocuk edebiyatına 19uncu yüzyılın ikinci yarısında girmiş. Hatta önceleri yetişkinler için yazılmış bazı romanları (Jules Verne’in eserleri gibi) çocuklar okuyup sevince yazılmaya başlamış çocuk ve gençlik romanları. Bugün, her ülkede çok sayıda örnekle kitapçı raflarını doldurmaktalar.

Roman, yetişkin edebiyatında olduğu gibi, yazılı çocuk edebiyatı türleri arasında da uzunluğuyla diğerlerinden ayrılır. Bu özelliği nedeniyle de ancak çocukluğun öğretim aşamasında çocukların yaşamına katılır. Okul döneminde okumayı söküp rahatça ve hızlı bir okuma düzeyine geçmiş, sözcük dağarı zenginleşmiş çocukların ilgi duyacağı türdür.  

Öyküye benzer ama öykü kısa, roman uzundur. Kahramanlarının sayısı öyküdeki kahramanların sayısından fazladır. Üstelik bu kahramanlar çok daha ayrıntılı tanıtılır, tüm kişilik özelliklerinden söz edilir. Romandaki olayların başlangıcından sona kadar geçen zaman da bir öyküdeki zamandan çok daha uzun bir süredir.

Kısacası; aynen öyküdeki gibi romanda da kişiler, yer, zaman ve olaylar vardır ama her biri çok daha ayrıntılı anlatılır. Çocuk romanlarının önemli özelliği ise kahramanın çocuk olması ve anlatımın çocuk gerçekliğine uygun olmasıdır. Gene öykülerde olduğu gibi, romanda da ya kahraman anlatmaktadır olayları ya da üçüncü bir kişi.

Her yaş çocuğunun ilgi alanı ve gelişim düzeyi farklı olduğundan okuyacağı romanlar da farklıdır. Nitelikli çocuk romanları dil, anlatım ve konu açısından hedef kitlesi olan yaş grubundaki çocuğa göre olmalıdır.  Genel olarak çocukların, her kitapta olduğu gibi, romanda da macera aradıkları, hareketli olayları uzun ve ayrıntılı betimlemelere tercih ettiklerini söyleyebiliriz. Özellikle ilköğretim dönemindeki çocuklar heyecan dozu yüksek maceraları okumaktan hoşlanırlar. Daha ileri yaşlarda ise kahramanların psikolojisine ve düşüncelerine ağırlık veren romanlar da ilgilerini çeker.

Çeşit Çeşit Roman Var

Her yaştaki okurun roman türleri arasında da öncelikleri olacaktır. Kimi dedektif romanlarını daha çok beğenir, kimi tarihi roman okumayı sever. Neyse ki çocuk edebiyatında da her okura hitap edecek kadar çeşitli çeşit roman vardır. Bunların en bilinenlerine kısaca göz atacak olursak;

• Macera Romanları

Günlük hayatta pek rastlanmayan olayları konu alan, hareketli bir anlatımla yazılmış, baştan sona bir solukta okunan sürükleyici romanlar (Örnek: İki Yıl Okul Tatili / Jules Verne gibi)

• Tarihi Romanlar

Geçmiş zamanlarda yaşanmış olayları anlatan ve o günlerin ortamını, kişilerini tanıtan romanlar (Örnek: Zor Ödev Lozan / Serpil Ural)

• Psikolojik Romanlar

Anlatılan olayların yanı sıra olay kahramanının ruh durumunu, buna yol açan olayları ve bununla baş etme çabalarını anlatan romanlar (Örnek: Pollyanna / Eleanor Porter)

• Dedektif Romanları

Macera romanlarının bir türü olan, kahramanı dedektifin karşılaştığı bir sorunu çözmeye çalışmasını konu alan romanlar  (Örnek: Çalınan Kent / Gülsevin Kıral)

• Bilim Kurgu Romanları

Bilimsel konuları, meraklı çocukları, gerçek dünyada olmayan kahramanları ele alan romanlar (Örnek: Uzaylılar Geliyor / Bilgin Adalı)

diye sıralayabiliriz.

Çocuklar için roman yazanlar seçtikleri konuyu gerçekçi bir yaklaşımla ele aldıkları gibi fantastik bir yaklaşımla da kurgulayabilirler. Fantastik yaklaşımın özelliklerinden olan gerçek dışı karakterler, yer ve zaman gibi öğeler, hayal ve gerçeği iç içe yaşayan çocukların doğasına çok uygundur. Üstelik bu gibi romanlar çocukların hayal gücünü daha da geliştirir. Buna en iyi örneklerdin biri, her ülkede çok satan İngiliz yazar J.K. Rowling’in Harry Potter roman dizisidir. Daha küçük çocuklar için yazılmış olan Pinokyo (Carlo Collodi) ve Alis Harikalar Ülkesinde (Lewis Carroll) de böylesi her ülkede çok sevilen romanlardır.

Romanlar çocuğa yaşamın gerçeklerini tanıtırken ona zengin bir okuma serüveni sunarlar. Olan biteni dışarıdan bakarak izlediği bu serüvenin sonunda çocuk, gerçekte olmuş ya da olabilecek olaylar aracılığıyla eleştirel bakış açısı edinir, eleştirel düşünce kazanır. Nelere ilgi duyduğunu daha iyi anlar. Kendisini tanıma yolunda ilerlerken hayal dünyasını da geliştirir.

Yaşına uygun, nitelikli romanlar bütün bu özellikleriyle çocuğun kitap okuma zevkini pekiştirir ve yaşam boyu iyi bir kitap okuru olmasına yol açar.