Fıkralar ve Çocuk

/ Ekim 12, 2021/ Blog Yazıları

Yaşamın Gülünç Ama Gerçek Yönleri

Her sosyal ortamı şenlendirip renklendiren fıkraları, “güldürücü ve güldürürken düşündürücü, şakalı öykücükler” olarak tanımlayabiliriz. İnsanları eğlendirmeye ve güldürmeye yönelik olan fıkralar, yaşamın gülünç yönlerinden söz eder. Gülünç ama gerçek yönlerinden.

Gülünç ve gerçek kavramları, fıkraların iki ayrı metin özelliği taşıdığına dikkatimizi çekmektedir. Bu metinlerin biri yüzeyde, öteki ise alttadır. Yüzeydeki metin bir olayı anlatan sözcüklerden oluşurken alt metin çağrışımlara dayanır. Bu iki metnin çakıştığı nokta ise fıkranın güldürdüğü yerdir.

Bir başka deyişle, fıkrayı başlangıcından sonuna kadar dinleyen kişi bir olaylar zincirini izlemektedir. Sonuç noktasında ise o ana kadar izlediği olaylar zincirinin dışında, bambaşka bir olgu; dahası o noktaya kadar uzanan yüzeydeki çizgiye hiç uymayan çelişkili bir durum ortaya çıkar. İşte, fıkranın güldürdüğü an, ortaya çıkan bu beklenmedik ve yüzeydeki metne uymayan çelişkidir.

Birden ortaya çıkan çelişki, o ana kadar fıkrayı dinleyenin izlediği olaylar zincirine ters olmakla birlikte, elbette anlatılmakta olan konu ile bağlantılıdır.

Yukarıda fıkralar için kullandığımız “güldürücü ve güldürürken düşündürücü, şakalı öykücükler” tanımı hem yetişkinler hem çocuklar için geçerlidir.   Yeter ki söz konusu olan fıkra çocuğun algılama düzeyine uygun olsun.

Çocukların Algılama Düzeyi

Çocuklar için olan, ders kitaplarında bile yer alan pek çok fıkra vardır. Çocukların algılama düzeylerine uygun olan fıkraları dinledikleri ya da okuduklarında göz önünde bulundurulması gereken öncelik, fıkrada kullanılan tüm sözcükleri biliyor ve anlıyor olmalarıdır. Ancak bu koşullarda anlatılan olay çizgisini izleyebilirler. Güldüren çelişki noktası geldiğinde ise;

  • bu ters durumu kavrayabilmeleri (o ana kadar dinledikleri ile ortaya çıkan yeni durum arasındaki tersliği görmeleri),
  • aynı anda bu ters olguyu baştan beri izledikleri olaya bağlayabilmeleri için  gerçek hayattaki olaylar hakkında yeterli bilgi sahibi olmaları gerekir.

Bu da her çocuğun zihinsel gelişim düzeyine göre farklılık gösterir.

Hepimiz biliriz ki fıkraların güldürme özelliği anlatan kişiye göre değişir. Aynı fıkrayı kimi anlattığında herkes çok güler, kimi anlattığında ise dinleyenlerin yalnız birkaçı güler.  Bu da fıkra anlatmanın bir tür beceri olduğunu kanıtlar. İyi haber şu ki, bu zamanla gelişen bir beceridir. Çocuğunuza kazandırmayı düşüneceğiniz bir beceri.

Fıkralar ve Yararları

Çocuğunuzu fıkralarla tanıştırmak onun yaşamına yeni bir eğlence katmaktır. Aynı zamanda gelişimine katkıda bulunan bir eğlencedir bu. Tıpkı paylaşarak okunan bir resimli kitabın desteklediği gelişim alanları gibi, fıkralar da

  • çocuğun dil gelişimine katkıda bulunur (sözcük dağarını artırır, anadili doğru

      kullanmasını sağlar),

  • sosyalleşmesine yol açar,
  • neşelenmesine, iyi zaman geçirmesine yardımcı olur,
  • toplum içinde bir beceri sergilediği için özgüven kazandırır.

Çocuk edebiyatı içinde çok sayıda fıkra kitabı olduğunu unutmayın. Çocuğunuzun kitaplığına kattıktan sonra bunları birlikte okuyarak eğlenceli zaman geçirmesini sağlayın.

  • Güldüğü ya da güldüğünüz fıkralara neden gülündüğünü konuşun.

Soru sorarak fıkrayı anlayıp anlamadığını sınayın ve gerekiyorsa anlamadığı yerleri açıklayın.

  • Kitaptan, sizden ya da başka birisinden öğrendiği fıkraları anlatmasını isteyin.
  •  Öğrendiği fıkraları arkadaşlarıyla paylaşmasını önerin.

Aynı fıkrayı birkaç kez farklı kişilere anlatmak fıkra anlatma becerisini geliştiren bir yöntemdir. Birlikte çok sayıda fıkra okuyup üzerinde konuşarak düşünmek de çocuğunuzun algılama hızını arttırır.

Aynı fıkrayı birçok kez farklı kişilere anlatarak kendinizi geliştirebilirsiniz. 

Anlamak da bir beceri…

Share this Post