Olağanüstü Varlıkları, Olayları Konu Edinen Hayali Öyküler: EFSANELER
Günümüzde İzmir’in güneyinde bulunan Ödemiş yakınlarında, bir zamanlar “Lidya” adında bir Krallık varmış. Bu zengin krallıkta Arakne isimli bir kız yaşarmış. Arakne çok güzel kumaşlar dokur dokuduğu kumaşların üzerine de inanılmaz ustalıkla işlemeler yaparmış. Yalnızca Lidyalı kadınlar değil, dağlardan, ormanlardan bile periler gelir, Arakne’yi dokuma ve işleme yaparken seyrederler ve şaşakalırlarmış yaptığı işlere.
Bir gün yine onu izlemeye gelen periler Arakne’ye sormuşlar:
“Sen bütün bu dokumaları, işlemeleri yapmayı Tanrıça Athena’dan mı öğrendin?”
Tanrıça Athena zekâ tanrıçası olup aynı zamanda ilham ve barış tanrıçası olarak da bilinmekteymiş. Sanatın, özellikle de kadınların yaptığı dikiş, nakış ve işlemelerin de koruyucusuymuş. Athena kendisi de çok güzel işlemeler yaparmış ve Yunanlı kadınlar sanatlarını ondan öğrendiklerini ve onun öğütlerini dinlediklerini söylerlermiş.
Perilerin sorduğu bu soruya Arakne karşılık olarak,
“Kim benimle bu işte boy ölçüşebilir ki? Ben herkesi, hatta Athena’yı bile geride bırakırım,” demiş.
Bir ölümlünün bu denli kibirlenmesi, Tanrıça Athena’nın canını sıkmış. Yaşlı bir kadın kılığına girerek Arakne’nin yanına gelmiş ve ona tanrılarla boy ölçüşmekten kaçınmasını öğütlemiş. Fakat kız, hiç oralı olmamış. Üstüne üstlük Tanrıçayla bile yarışmaya hazır olduğunu söyleyerek ona meydan okumuş.
Bunun üzerine Athena, kim olduğunu açıklamış ve dokuma işlerinde yarışmaya başlamışlar.
Dokumalar bitince Athena bakmış ki kızın işlemeleri kusursuz ve kendininkinden daha güzel… Öfkeyle kızın yaptığı tüm dokumaları ve işlemeleri yırtmış.
Fakat Athena’nın öfkesi dokumaları yırtmakla geçmemiş, yaşadığı sürece tozlu köşelerde ağ örsün diye kızı bir örümceğe dönüştürmüş. Bundan böyle o ağ örecek, fakat insanlar da her gördükleri yerde ağını bozacak, Arakne de yeniden işe koyulup yeniden örecektir. Yaşamı böylesine yararsız bir uğraşla tükenip gidecektir.
Efsaneler ve Çocuk
Yukarıdaki efsaneyi belki biliyordunuz, belki de ilk kez duydunuz. İnsanlığın ilkel düşünüşünün bir ürünü olarak ortaya çıktığı kabul edilen efsaneler, özellikle okul öncesi ve ilköğretim çağı çocuklarının düşünme şekline yatkın zengin bir fantastik yapıya sahiptir.
“Eski çağlardan beri söylenegelen, olağanüstü varlıkları, olayları konu edinen hayalî hikâye, söylence” olarak tanımlanır efsaneler. Kimi zaman da masallarla karıştırılır. Fakat efsaneler masallardan farklıdır. Masallara göre daha kısa solukludurlar ve sıkça abartma barındırırlar. Aynı zamanda masallar çoğunlukla mutlu bir sonla biterken efsaneler acıklı bir biçimde bitmektedir. Efsaneyi anlatan da dinleyen de efsanenin gerçek olduğuna inanırken masal anlatıcıları ve dinleyicileri masalın bir hayal ürünü olduğunun bilincindedir.
Efsanelerden çocuklarının hayal güçlerini zenginleştirmek için, onlara birtakım soyut kavram ve olayları açıklamakta yararlanılabilir. Çocukların yaratıcı düşünmelerini geliştirmedeki en önemli unsurlardan biri onların farklı düşünme yeteneklerini desteklemektir. İşte efsaneler, farklı ve yaratıcı düşünme konusunda birçok fırsat sağlayabilir. Daha ileriki yaşlarda da daha bilimsel olarak öğrenilmeye başlanılan bir takım sosyal olaylar ile doğa olaylarını farklı şekillerde yorumlayan bu anlatılar, duygusal ve sosyal zekâ açısından çocukların kendilerini geliştirmelerine, olaylara, insanlara, nesnelere ve doğaya farklı açılardan yorum getirebilme yeteneğine ulaşmalarına yani yaratıcı düşünmelerine katkı sağlayabilir.
Yararları
Çocukları efsanelerle tanıştırmanın yararlarını şöyle sıralayabiliriz:
1. Edebiyatı anlamak için önemli olan hikâye anlatımı öğelerini içerirler.
2. Çeşitli kültürler hakkında fikir verirler (benzerlikler ve farklılıklar, belirli değerlerin önemi, bir halkın tarihi, coğrafyanın hikâyeler üzerindeki etkisi vb.).
3. Kendi kültürel miraslarının yanı sıra diğer kültürlerin de değerlerini anlamalarına yardımcı olur.
4. Evrensel insan deneyimleri ile ilgili fikir verir.
5. Hayal gücünü zenginleştirir!
Çocuklarımıza tozlu köşelerde ağ örme yerine, dünyaya açılmaları için fırsat verebilme dileğiyle…