Engelliler Günü ve Çocuk
3 Aralık Uluslararası Engelliler Günü
Birleşmiş Milletler 1992 yılında 3 Aralık’ı “Uluslararası Engelliler Günü” olarak kabul etmiştir. Mart 1993’te ise Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu, 3 Aralık Günü’nü tüm dünyada engellilerin topluma kazandırılması ve haklarının tam ve diğer insanlarla eşit ölçüde sağlanması için çalışılması gereken bir gün olarak ilân etmiştir.
Ülkemizde de 3 Aralık’ta çeşitli etkinlikler düzenlenerek eğitim, sağlık, çalışma hayatı gibi alanlarda engellilere fırsat eşitliği sağlanması ve farklılıklara saygı gösterilmesi, mekânsal erişimin yanısıra teknoloji ve bilgiye erişimin bu bireyler için ne kadar önemli olduğuna dikkat çekilerek toplumsal farkındalık oluşturulması amaçlanmıştır.
Çocuk Kitaplarında Engelliler
Biz de bu bağlamda, bu haftaki blog yazımızı çocuk kitaplarında engellilik konusuna ayırmak istedik. Daha önce de bu konuda yayınlamış olduğumuz blog yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
Çocuklar kitaplarda kendilerine benzeyen ve kendilerinin yaşadığı duygu ve deneyimlere sahip olan karakterler görmek isterler. Engelli veya hastalıkları olan çocukların da kitaplarda kendilerine benzeyen karakterleri görme hakları vardır. Bu nedenle engelliliğin çocuk kitabı yazarları tarafından nasıl ele alındığı engelli eşitliği açısından çok önemlidir. Bu konuda yazarlara, yayıncılara ve çizerlere çok iş düşmektedir.
Çocuk kitaplarında engelli bireyler genellikle göz ardı edilmiş veya yanlış tanıtılmıştır. Öykülere dahil edilmemelerinin yanısıra, onlara acınası karakterler, kötü veya süper kahramanlar veya günlük hayata tam olarak katılamama eksikliği gibi birçok olumsuz klişe yüklenmiştir. Güçlülük ve zayıflık dengesi yerine farklılık ya da sakatlık temel kişilik özelliği olarak vurgulanmıştır.
Bu Konuda Yapılan Araştırmalar
Amerika Birleşik Devletlerinin Minnesota eyaletindeki St. Cloud State Üniversitesinden, Profesör K. Joan Blaska, yaptığı araştırmalarda çocukların engelliliği erken yaşta öğrenmelerinin onların engellilik konusunda daha güçlü bir anlayış sağladığını ortaya çıkarmıştır. Bu erken öğrenme sürecinden geçmiş olan çocuklar engelli biriyle karşılaştıklarında ön bilgileri ve anlayışları aracılığıyla o kişi ile daha iyi bir iletişim kurabilmektedirler.
Prof. Blaska ve meslektaşı Dr. Lynch, engelli karakterlerin yer aldığı çocuk kitapları üzerinde yaptıkları araştırmalar sonucunda bu tür kitapları sağlıklı değerlendirebilmek için 10 kriterden oluşan bir profil geliştirdiler. Engellilerle ilgili çocuk kitapları bu kriterler göz önünde bulundurarak okunduğunda, her öykünün güçlü ve zayıf noktaları daha fazla ortaya çıkacaktır.
1. Merhameti değil empatiyi öne çıkartmalı.
2. Alay konusu yapmak yerine kabul etmeye yönlendirmeli.
3. Başarısızlıktan çok, yada buna ek olarak başarıyı vurgulamalı.
4. Engelli kişilerin olumlu yönlerini vurgulamalı.
5. Çocukların engellilik hakkında doğru bir anlayış kazanmalarına yardımcı olmalı.
6. Engelli kişilere saygı göstermeli.
7. “Onlardan biri” değil, “bizden biri” tutumunu öne çıkartmalı.
8. Önce kişiyi, ikinci olarak da engelliliğini, vurgulayan bir dil kullanmalı.
9. Engelliliği insanlık dışı veya insanüstü bir olgu yerine gerçekçi olarak tanımlamalı.
10. Karakterler gerçekçi bir şekilde gösterilmeli.
Günümüzde çok sayıda engelli karakteri olan kitaplar yayınlanmasına rağmen, her yıl basılan çocuk kitapların toplam sayısına kıyasla yüzdesi hâlâ çok düşüktür.