Uygarlık Nedir?

/ Ağustos 2, 2021/ Blog Yazıları

“Uygarlık nedir?” Sorusuyla başlayalım bu haftaki yazımıza.

Uygarlık nedir? Ne işe yarar? Nerede bulunur? Nasıl görünür? Neler getirir? Neler götürür?

Son soru insanlığın uygarlık adı altında doğaya ve canlılara verdiği zararı düşündürüyor. Son günlerde yaşadığımız orman yangınlarını çaresizlik içinde üzülerek izlemekteyiz. Yangının biri söndürülmeye çalışılırken birkaç tanesi aynı anda başka yerlerde ortaya çıkmakta. Hoyratça yakılan ateşlere, atılan izmaritlere küresel ısınmanın getirdiği iklim değişikliği ile ortaya çıkan yüksek sıcaklıklar da eklenince yangınlar kaçınılmaz oluyor.

Bu konuyu çağdaş filozof, yazar, orta çağ tarihçisi Umberto Eco çok güzel dile getirmiş. 1992 yılında kaleme aldığı “Gli Gnomi di Gnù” başlıklı masal kitabı, çocuklar için yazmış olduğu tek kitabı. Yapıt, 2006 yılında Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık tarafından, Eren Yücesan Cendey’in çevirisi ile “Cecü ‘nün Yer Cüceleri” başlığıyla dilimize kazandırılmış. Kitapta “Bomba ve General”, “Üç Kozmonot” ve “Cecü ‘nün Yer Cüceleri” başlıklarıyla üç masal bulunmakta.

Umberto Eco’nun “Cecü ’nün Yer Cüceleri” başlıklı öyküsünde güçlü bir İmparator sahip olduğu uygarlığı başka yerlere yayma isteğiyle yanıp tutuşmaktadır. Yeni topraklar keşfetmek isteyen diktatör yeryüzünde keşfedilecek hiçbir şey kalmayınca, kısaca SK olarak adlandırılan Samanyolu Kâşifini yeni bir gezegen bulması için uzaya gönderir.

Aç göz ve kendini beğenmiş İmparator’un isteğini yerine getirmek için uzayda yolculuğa başlayan SK yemyeşil ve hayat dolu olan Cecü Gezegeni ’ne iner. Burada yaşamakta olan cücelerle tanıştıktan sonra Gezegene el koyduğunu ve buraya uygarlık getireceğini söyler. El değmemiş ve hiç bozulmamış Cecü Gezegen’inin cüceleri SK’ya Dünya’nın nasıl bir yer olduğunu sorarlar. SK teleskopuyla Cücelere Dünya’yı gösterir fakat cücelerin sorduğu soruların hiçbirine düzgün bir yanıt veremez.

Cücelerin karşılaştıkları görüntüler kendi gezegenlerinde olanlardan çok farklıdır. Dünya’nın aslında sözde uygar bir yer olduğunu ve kendi Gezegenleri’nin Dünya’dan çok daha iyi durumda olduğunu anlarlar. Bunun üzerine Cüceler SK’dan Cecü’ye uygarlık getirmemelerini; tersine, eğer isterlerse, Cecü’deki huzurlu düzeni Dünya’ya getirebileceklerini söylerler. SK Güçlü İmparator’a sormadan konuyla ilgili bir karar veremeyeceğini söyler ve Cüceler’in teklifini iletmek için Dünya’ya döner. Güçlü İmparator ve Başbakan SK’yı dinler ancak çeşitli bahaneler üreterek Cücelerin gelmesini istemezler. Bu sırada İmparator’un bakanlarından biri başka bir bakanın yere tükürdüğü sakıza basar ve uzun zamandır yerde bekleyen çöp birikintilerinin üzerine düşer. Elleri, yüzü, burnu ve çenesi yaralanır, otomobillerin egzozundan çıkan zehirli gaz ve kentin pis havasını soluyarak yerde öylece yatar ve öykü burada biter.

Günümüz dünyasında yaşanan olumsuzluklar, dünyanın kirletilmesi, doğanın bozulması, otorite sahiplerinin duyarsız tavırlarına atıfta bulunulan öykünün sonu diğer masallardan farklı bir şekilde biter:

 “Öykümüz şimdilik burada sona eriyor ve size ondan sonra herkesin sonsuza dek mutlu yaşadığını söyleyemediğimiz için kusura bakmayın. Kim bilir Cecü Yer Cücelerinin buraya gelmelerine günün birinde izin verecekler mi? Onlar gelmese bile Cecü Yer Cücelerinin yapacağı işleri neden biz yapmaya başlamıyoruz ki?”

Günümüzde de yaşanmakta olan bir olguyu inceleyen öykünün konusu farklı ulusların topraklarını genişletme ve bir yerlere uygarlık götürme hırsıdır. Yaşadığımız dünyanın aslında çok da yaşanası bir yer olmadığını ve insan hayatını etkileyen olumsuzlukların olduğunu çocuklara anlatmak hatta bu durumu yetişkin okura hatırlatmak amacıyla yazılmış öykü.

Öykü aynı zamanda el değmemiş bir gezegene ulaşıp uygarlık götürmeyi hedefleyen ancak kendi Dünya’sında yaşanabilecek tüm olumsuzluklar varken bunlara bir çözüm bulmakta yetersiz kalan otoriteyle de alay etmekte.

İnsanların uygarlığı daha yararlı ve çevreye zarar vermeden kullanabilmesi dileğiyle…