Çocuk Kitaplarında Hayvan Kahramanlar (1)

/ Mart 29, 2021/ Blog Yazıları

“Çilli Yengeç, ‘Ne duruyorsun Üşengeç’ demiş. “Çocukların oyunu belli olmaz.

Başına bir kaza gelir. Koş, dal suya!

Üşengeç Yengeç cevap vermeye de üşenmiş.

‘Ne kadar saçma’ diye düşünmüş…

Hayvan masallarını hangi küçük çocuk sevmez? Hangi yetişkin çocuğuna kahramanı köpek, kedi, tavşan ya da başka bir hayvan olan kitap almamış, masal anlatmamıştır? Özellikle okulöncesi yaşlar için kitap yazanlar, çocukların hayvanlara olan ilgisini bildiklerinden, hayvan karakterleri çoklukla kullanırlar. Küçük çocuklar için hazırlanan çizgi filmlerde de durum bu değil midir?

Çocuklar edebiyat dünyasında hayvanların aynı insanlar gibi korktuğunu (Çilli Yengeç’in çocuklardan korkup denize kaçması gibi), insanlar gibi düşünebildiğini (Üşengeç Yengeç’in denize kaçmanın saçma olduğunu düşündüğü gibi), kısacası duygu, düşünce, eylem vb her yönden insanlarla aynı olduğunu görürler.

Öte yandan, küçük çocukların gerçek dünya ile hayal dünyasını karıştırdıkları da yadsınamaz. Kanadalı psikolog Patricia A. Galea, buna dayanarak, edebiyatta insan özelikleri yüklenmiş hayvanlarla tanışan çocukların ileride hayvanlara karşı ne gibi yaklaşımları olacağı konusuna aklını takmış. “Hayvanların insan özellikleri sergilediği kitaplarla büyüyen çocuklar, içinde yaşadıkları gerçek biyolojik ortama bilimsel bir bakış açısıyla yaklaşamazlar” diyor. Özellikle kırsal bölgelerden uzak, büyük kentlerde yaşayan çocukların kurt, ayı, köstebek, sansar gibi yalnızca masal ve öykü kitaplarından tanıdıkları hayvanları görme şanslarının az olduğunu vurgulayan Patricia Galea, bu çocukların hayvanlarla ilgili gerçek bilgilere tarafsız yaklaşamayacağını iddia ediyor.

İlginç Bir Deney

Bu iddiasını kanıtlamak ve/ya da gerçekten çocukların algı dünyasında neler olup bittiğini anlamak için de şöyle bir deney yapmış: 3 – 5 yaş arasındaki bir grup Amerikalı şehir çocuğuna gelincik, köstebek, deniz yıldızı gibi hiç karşılaşmadıkları hayvanların olduğu kitaplar vermiş. Ne var ki, çocukların bazılarına verilen kitaplarda bu hayvanların özellikleriyle ilgili gerçek bilgiler anlatılıyor, bazılarına verilen kitaplarda ise bu hayvanlar insanmış gibi öykü ya da masal kahramanı olarak kullanılıyormuş.

Örneğin bir kitapta ,“Köstebekler yerin altında kazdıkları yuvalarda yaşar. Ön ayaklarında çok güçlü altışar parmak vardır. Arka ayakları da bir o kadar güçlüdür. Ön ve arka ayaklarıyla toprağı kazan köstebeklerin toprakta açtıkları deliklerden giren hava toprağı havalandırır. Gene bu deliklerden toprağa kolayca giren yağmur suları bitkilerin köklerine ulaşır. Bitkilerin, ağaçların büyümesi kolaylaşır. Köstebekler böcek, solucan, kurtçuklarla beslenirler” diye yazıyor.

Başka birinde ise “Küçük köstebek annesine, ‘Yeter artık! Toprağı kazmak istemiyorum. Yoruldum. Neden daha kazmamız gerek?’ diye sordu. ‘Çünkü bugünkü yemeğimiz için çok az solucan bulduk. Karnın acıkınca böyle düşünmeyeceksin’ dedi Anne Köstebek” yazıyormuş.

Bakalım bu deneyin sonucynda ortaya neler çıkmış? Haftaya görüşmek üzere…