Bir Öyküde Neler Olmalı?

/ Kasım 13, 2020/ Öykü Kulübü

Geçen haftaki yazımızda sizlere yeni bir etkinlik başlattığımızı duyurmuştuk:

“Çocuklarla öykü anlatmak”

Öykü anlatmanın çocuk gelişimi üzerindeki etkilerine değindikten sonra, isterseniz gelin bugün de bir öykü nasıl planlanır? İçinde neler bulunması gerekir? Onlara bakalım.

Anne babalar olarak çocukları oyun oynarken izlediğimizde, ne kadar yaratıcı fikirler bulduklarını görüp, bu yeteneklerine hayran kalırız. Ancak öykü anlatırken bu yaratıcılıklarını harekete geçirip, fikirlerini düzenlemelerine yardımcı olabilmek için onlara biraz yol göstermemiz gerekebilir. Bundan dolayı bir öyküde neler bulunması gerektiğini, öykünün nasıl planlandığını yeniden gözden geçirmenin çocukların öykülerini yönlendirmede yardımcı olacağını düşündük.

Öykü anlatmak hayal etmeyi, düşünmeyi ve planlamayı gerektirir. Anlatıcının bir hedefe ve bir amaç duygusuna gereksinimi vardır. Dolayısıyla, bunları doğru şekilde yönlendirebilirsek, öyküler kendiliğinden ortaya çıkacaktır.

Bir öyküde bulunması gerekenler:

• Öncelikle öykünün bir ana kahramanı olmalı. Bu ana kahraman bir çocuk, bir yetişkin ya da bir hayvan olabilir. Çocuğunuza öyküde kimin yer alacağını sorun. Bazı sorulara yanıt vermek yoluyla ana karakterle ilgili düşüncelerini düzenlemelerine yardımcı olabilirsiniz. Örneğin, karakterin ismi, nasıl göründüğü, davranışları, gibi.

• Öykünün geçtiği bir ortam bulunmalı. Olaylar sokakta, ormanda, farklı bir ülkede ya da uzayda mı geçecek? Çocuklar bir denizin dibi veya bir volkanın tepesi gibi ilgi alanlarına uygun yerleri seçmeyi severler bu yönde onlara yol gösterebilirsiniz. Aynı zamanda bildikleri öyküleri de değişik ortamlarda anlatmalarını sağlayabilirsiniz. Örneğin,”Kırmızı Başlıklı Kız” ın öyküsü farklı bir ortamda yeniden anlatılabilir.

• Tüm iyi öykülerin bir giriş, gelişme ve sonuç bölümleri vardır. Giriş bölümü öykünün açılış sahnesidir. Ana kahramanın özelliği ya da farkı nedir? Belki banyo yapmaktan hoşlanan bir kedi, uçamayan bir süper kahraman veya bir mağarada yaşayan bir prenses olabilir. Bununla birlikte giriş bölümü dinleyicinin dikkatini çekebilmeli ve öyküyü sonuna kadar dinlemelerini sağlayabilmelidir. Örneğin,

“Ali içeri girdiğinde etraf kapkaranlıktı”

“Minik kedi gözlerini açtığında yanında annesini ve kardeşlerini göremedi” gibi giriş cümleleriyle merak uyandırılabilir.

• Çatışma. Bu genellikle ana kahramanın karşısına çıkan bir sorun olabilir ve çatışmanın bulunmadığı bir öykü oldukça sıkıcıdır. Aynı yaşamdaki gibi, öykülerin de sorunları vardır.

“Ali Denize Giriyor” adlı bir öykü düşünün. Ali denizde arkadaşlarıyla oynar, yüzme yarışı yapar ve dondurma yer. Tüm aktiviteler eğlenceli de olsa öykü düzdür, çünkü olaylar bir liste gibi sıralanmıştır. Ali’nin gününü canlandırmak için ortada bir sorun olmalı. Belki arkadaşı oynamak istemiyordur ya da Ali ağbeyinden gizlice aldığı dalgıç gözlüklerini kaybetmiştir, olur ya, belki de bir ahtapot gizlice yiyecek çantasına girerek tüm kurabiyeleri yemiştir.

Öyküdeki çatışma kavramını çocuklara daha iyi açıklayabilmek için en sevdiği kitaplardan bazılarını tekrar okuyarak onlara çatışmanın nasıl ve nerede çıktığını açıklayarak, onların da kendi öykülerinde bir çatışma oluşturmalarına yardımcı olabilirsiniz.

• Dönüm noktası. Bu genellikle karakterlerin problemleri çözmeye çalıştıkları yerdir. Burada tüm öyküyü değiştiren bir sürpriz olabilir, örneğin bir karakterin gizli bir süper gücü keşfetmesi ya da bir yan karakterin yardımı gibi. Bu, çocukların hayal güçlerini açığa çıkarma yeridir! Onlardan hiç beklenmedik bir şey düşünmelerini isteyerek onları yönlendirebilirsiniz. Ayrıca bu çözümlerin her zaman mantıklı olması da gerekmez.

• Çözüm. İyi bir öykü, kesin bir çözüm olmadan bitmez. Çocuğunuza öyküsündeki çatışmanın nasıl geliştiğini sorun. Anlamlı bir çözüm oluşturmak ve çatışmayı dönüm noktasıyla ilişkilendirmeleri için onlara yardım etmeniz gerekebilir.

• Sonuç. Tatmin edici bir son, öyküyü sonlandırmanın en mükemmel yoludur ve şu sorulara cevap verebilmelidir: Çatışmalar çözüldüğünde karakterlere ne oldu? Sonunda bir şeyi başarabildiler mi, yoksa sonuç olarak önemli bir ders mi aldılar? Bu aynı zamanda öykünün temasını da belirler.

Umarız burada çocuklarla öykü kurgulamanıza yardımcı olacak bilgiler verebildik. Artık yavaş yavaş öyküleri anlatmaya başlayabiliriz.