Grimm Kardeşler
Külkedisi, Kırmızı Başlıklı Kız, Uyuyan Güzel, Kurbağa Prens ve daha bir çoğu… Hangimiz bilmeyiz bu çocukluk masallarını?
Çocukluğumuzun anılarında kalan bu masalların yazarlarına, derleyicilerine bir göz atalım dedik bu hafta.
Jacob ve Wilhelm Grimm, Almanya’da Hessen eyaletinin Hanau şehrinde sırasıyla 1785 ve 1786 yıllarında doğmuşlar. İkisi de çok iyi çocuklarmış, yaşamları boyunca birbirlerinden ayrılmamışlar ve zaman zaman farklı düşünmüş olsalar bile, daima tek bir ses olarak ortaya çıkmışlar.
Liseye başladıktan kısa bir süre sonra bir çok dersi atlayan, Jacob ve Wilhelm, günde ek olarak dört saat Latince ve Fransızca dersleri almışlar. Almanca dili araştırmalarını yaşamlarının ana teması haline getiren bu bilgiye susamış kardeşler, geçirdikleri kızıl, ateş, astım, baş ağrıları, göğüs ağrıları, görme bozuklukları, depresyon, felç gibi hastalıklara karşı koyarak bunların hiçbir zaman çalışmalarını engellemesine izin vermemişler. Yoğun çalışmaları yüzünden ev kiralarını ödemeyi unutup evlerinden atılma tehlikesi ile karşı karşıya kaldıkları günler bile olmuş.
İlk olarak 1812 yılında yayınladıkları “Kinder- und Hausmärchen” (Çocuk ve Ev Masallar) 86 masal içeriyormuş. 1814’te çıkan ikinci baskıya 70 masal daha eklenmiş. Zamanla bazı masalların silinip, diğerlerinin eklendiği çok sayıda baskısı olmuş kitabın ve sonunda 730 başlık içeren Grimm Masalları ortaya çıkmış. 100 den fazla dile çevrilen masallar Tchaikovsky ve Humperdinck tarafından bale ve operaya dönüştürülmüş, Disney onlardan filmler yapmış. Çocukları nesiller boyu büyüleyen ve korkutan masallar, yazarlara, eğitimcilere, halk bilimcilerine, tarihçilere, psikanalistlere ilham vererek araştırma yapmaları için malzeme sağlamış.
1697’de Fransa’da Charles Perrault, “Külkedisi”, “Çizmeli Kedi” ve “Kırmızı Başlıklı Kız” da dahil olmak üzere çocuklar için yalnızca yüksek sınıf aristokrat ailelere yönelik peri masalları yayınlamıştı. Ancak Grimm kardeşlerin yaklaşımı tamamen farklıydı. Onlar yüzyıllar boyu bir nesilden diğerine ağızdan ağıza aktarılagelen masalların, halk insanına yönelik temel fikirleri, inançları ve tepkileri yücelterek, onların umut ve sevinçlerini, korkularını, üzüntülerini dile getirdiğine inanıyorlardı. Kardeşler Perrault ve diğerlerinden yalnızca öyküleri aldılar, ancak yorumları genellikle farklıydı.
Masalların derlenip yazıldığı sıralar kardeşler arasında sessiz bir anlaşmazlık başlamış. Yalnızlığı seven münzevi Jacob, peri masallarının işlevinin yalnızca aile içi anlatımlarla hoşça vakit geçirmek olmaması gerektiğini, tarihsel olarak doğru, saf, süslenmemiş kaynak araştırmalarla ortaya çıkarılması gerektiğini savunarak, onların modernize edilmesine yanaşmamış.
Jacob’un kardeşi Wilhelm ise farklı düşünüyormuş. Hiçbir şeyin kendi içinde kapalı kalmaması gerektiğini savunarak, eski bir öykünün bile sadece insanlarla olan ilişkisiyle ve onlardan aldığı zevk ve neşe ile yaşadığına inanıyormuş. Bu yüzden masalların yalnızca malzemesiyle ilgilenen Wilhelm, çalışmalarıyla daha sonraki baskıların popüler olmasını sağlamış.
Masallardaki şiddet Grimmleri pek rahatsız etmemiş gibi görünüyor. Küçültme ve sevimlileştirme ekleri kullanarak masalların içerdiği korkuyu az da olsa yumuşatabilmeye çalışmışlar. Ancak kullandıklar tüm kardeşçikler, keçicikler, terzicikler, uyuyan güzeller gibi kelimelerin, Grimmlerin derlenen masallarında gözlerin çıkarılması, kadınların dövülmesi, insanların boğulması, yanan ayakkabılarla dans etmek zorunda bırakılması gibi olguları yumuşatacak bir etkisi olmamış.
Derlemedeki masallar acaba ne kadar gerçeği yansıtıyor? En azından Grimm kardeşler zamanında hâlâ açlık vardı ve doğuran anne ölümlerinin oranı oldukça yüksekti. Bu da masallardaki çarpıcı üvey anne sayısını açıklıyor. Büyük kötü kurt, çiftçilerin ciddi bir düşmanıydı, ayrıca cömertçe döşenmiş masaları, yulaf lapası ırmaklarını, kek evlerini özleyen ve en küçüğüne, en zayıfına, hatta en aptalına yapılması gereken adalete ve mucizelere inanan hayalperest insanların sayısı oldukça kabarıktı.
Tüm bu halk masallarının yanı sıra, Grimm Kardeşler 1816 ile 1818 yılları arasında iki cilt Alman efsanesi yayınlamışlar. Ayrıca Jacob 1819’dan itibaren Cermen dillerinin grameri üzerine büyük bir çalışma ortaya çıkarmış.
Alman dilinin dev bir sözlüğü üzerinde çalıştıkları sırada William 1859’da 73 yaşında iken ölmüş. Onu 1863 yılında 81 yaşındaki Jacob izlemiş. Bu sıralarda üzerinde çalıştıkları sözlük ancak almanca “meyve” anlamına gelen “Frucht” kelimesine yani F harfine ulaşabilmiş.
Mutlu bir hafta geçirmeniz dileğiyle…
