Çocukların Zihinsel Gelişim Aşamaları ve Jean Piaget
Doğduktan ergenliğe adım atıp, yetişkinliğe varana kadar hangi evrelerden geçiyoruz acaba? Hiç düşündünüz mü?
9 Ağustos 1896’da, İsviçre’nin Neuchâtel kentinde doğan psikolog Jean Piaget, çocukların zihinsel gelişim aşamaları üzerinde çalışarak, oldukça etkili teoriler ortaya koymuştur.
Piaget dünyayı anlamaya çabalarken dört ayrı gelişim döneminden geçtiğimizi öne sürmekte. Her dönem çocuğun yaşına göre, dünyayı anlamanın farklı yollarından ve biçimlerinden oluşmakta ve tüm bireyler bu gelişim aşamalarıdan sırayla geçmektedir.
Bu gelişim dönemleri sırasıyla; duyusal-motor dönem, işlem öncesi dönem, somut işlemler dönemi ve soyut işlemler dönemidir.
Duyusal-Motor Dönem (0-2 yaş)
Bu dönemde bebekler görme, duyma gibi duyusal deneyimlerini, tutma, emme, sallama gibi fiziksel ve motorsal eylemlerle koordine ederek dünyayı anlamaya çalıştıkları için, bu dönem duyumotor dönemi olarak tanımlanmıştır. Piaget, duyumotor evresini 6 alt evre halinde incelemiştir.
İşlem Öncesi Dönem (2-7 yaş)
Bu dönemde çocuklar, bebeklik dönemindeki dünyayı duyular ve sınırlı eylemlerle algılamanın ötesine geçerek, kelimeler, imgeler ve çizimlerle temsil ederler. Ancak Piaget’e göre işlem denilen, daha önce fiziksel olarak yapılanları zihinsel olarak da yapmaya imkân veren içselleştirilmiş eylemleri kullanma becerisinden yoksundurlar.
Basit düzeyde sınıflandırma ve düzenleme yapabilirler. Örneğin, nesneleri biçimlerine ya da renklerine göre ayırabilirler ancak bunlar arasındaki ilişkileri kavrayamazlar. Problem çözerken tek bir noktaya odaklanarak diğer yönleri ihmal edebilirler.
Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş)
Bu döneme somut işlemler dönemi denmesinin nedeni, çocuğun mantık yeteneklerini somut nesne ve yaşantılar üzerinde uygulayabilmeleridir. Bu dönemde çocuklar gerçek dünyada karşılığı olan ögelerle anlatılanları kavrayabilirler, fakat deyimler ve mecazlar soyut içerikler oldukları için bu yaş çocukları bunları anlamakta güçlük çekerler. “Aklına takıldı” gibi deyimleri kelime anlamlarıyla algılarlar. 7 yaşından itibaren çocuklar nesneleri farklı gruplara ayırmaya, ve nesnelerin arasındaki bağlantıları göz önünde bulundurmaya başlarlar.
Soyut İşlemler Dönemi (11-15 yaş)
11 yaşlarında başlayan bu dönem tüm yetişkinlik süresince de devam eder. Soyut düşünebilme, varsayımlarla düşünme ve düşünceler hakkında düşünebilme becerileri kazanılır. İdealler belirlenir, kendini diğerleriyle idealize ederek kıyaslayabilirler. Gelecekteki fırsatlar düşünülmeye başlanır. Karşılaşılan problemlere gerçekçi ve sistematik çözümler getirilir.*
Çocuk psikolojisi üzerine çalışmalar yapan ve aynı zamanda bir çok ödülün de sahibi olan Piaget, 16 Eylül 1980’de İsviçre’nin Cenevre kentinde öldü.
*Santrock, John W., Yaşam Boyu Gelişim-Gelişim Psikolojisi, Nobel Akademik Yayıncılık, 2012
